https://zh.wikipedia.org/zh-hans/%E9%83%AD%E5%B5%A9%E7%84%98
Quách Tung Đào/Guo Songtao (sinh ngày11 tháng 4 năm 1818 - mất ngày18 tháng 7 năm 1891), tên tự là Bá Thâm, hiệu là Duẩn Tiên, về sau còn có tên hiệu là Ngọc trì lão Nhân, sinh ra ở quận Tương Âm, phủ Trường Sa, tỉnh Hồ Nam. Ông là một chính trị gia, quân nhân, nhà ngoại giao, nhà cải cách, một trong những người sáng lập Quân đội Hồ Nam, và cũng là sứ giả Trung Quốc đầu tiên ở nước ngoài. [2], từng là đặc phái viên đến Anh và Pháp. ông có quan hệ thông gia với gia đình Tăng quốc Phiên Zeng Guofan và Tả tông Đường Zuo Zongtang (con trai kết hôn với con gái thứ tư của Tăng Quốc Phiên, và con gái kết hôn với cháu trai của Tả tông Đường.3), nhưng sau khi bị Tả tông Đường ép buộc và bị cách chức quyền thống đốc Quảng Đông, ông không hòa hợp với Tả tông Đường, và ông không tha thứ cho Tả tông Đường cho đến khi qua đời.
Đỗ cử nhân khoa đinh dậu năm thứ 17 niên hiệu Đạo Quang (1837), Đỗ thứ 60 đệ nhị giáp tiến sĩ khoa đinh mùi năm thứ 27 niên hiệu đạo Quang (1847), Được tuyển dụng vào Thứ cát sĩ hàn lâm viện. Vì có tang ông trở về quê hương của mình. Sau gặp Quân đội Thái Bình thiên quốc tấn công Trường Sa, ông theo Tăng Quốc Phiên để thành lập Tương Quân, vì công lao trong quân Được thăng hàn Lâm viện biên tu. Quay trở lại triều đình, làm việc tại thượng thư phòng.
Trong năm đầu tiên của Hàm Phong, ông được bổ nhiệm làm biên tu. Trong khi Tả tông Đường nổi tiếng Dưới trướng của lạc Bỉnh Chương vào thời điểm đó. Hoàng đế Hàm phong đã liên lạc với Tả tông Đường thông qua ông để nhậm dụng quan chức để đánh bại Quân đội Thái Bình thiên quốc.[4].
Niên hiệu hàm Phong thứ chín(1859), các liên quân Anh-Pháp đã tấn công Thiên Tân. Ông phản đối việc Tăng Cách Lâm Tâm chủ trương rút phòng bị khỏi Bắc Đường. Vì ý kiến không hợp nhau nên ông từ chức và trở về quê hương.
năm Đồng trị thứ 1 (1862), theo lời mời của Lý hồng Chương, ông được bổ nhiệm làm Đốc lương đạo ở Tô Tùng, cùng năm đó được thăng chức Lưỡng Hoài diêm vận sứ.
Năm đồng trị thứ 2(1863), nhận quyền thống đốc của Quảng Đông. Vào năm Đồng trị thứ 3(1864), thái Bình Thiên Quốc ở Nam Kinh bị Đánh bại. Ông dâng thư nêu rõ sự nguy hiểm của hệ thống gây quỹ địa phương tạm thời (Jinjin) để đàn áp thái Bình Thiên quốc. Sau đó, ông do có xích mích với Mao hồng Tân và Thụy Lân, là hai thống đốc tiền nhiệm và kế nhiệm của Lưỡng Quảng. Vào năm Đồng trị thứ 6(1866) Ông bị sa thải vào tháng 6 và trở về quê một lần nữa. Trước đây, Quách tung Đào đã mạnh mẽ tiến cử Tả Tông đường, nhưng Tả tông đường lại liên tiếp bốn lần dâng sớ buộc Quách tung Đào phải từ bỏ quyền lực, và mối quan hệ cả hai đã tan vỡ.
Niên hiệu Quang Tự năm thứ nhất (1875), ông được đổi thành Án sát sứ của Phúc Kiến. Chưa kịp đi nhậm chức Đã được điều vào tổng lý các quốc sự vụ nha môn. Trong khoảng thời gian này phát sinh sự kiện Ma Jiali (Mã gia Lý). ông dâng sớ đàn hặc tuần phủ Vân Nam Sầm dục Anh vì sơ suất trách nhiệm. Năm Quang Tự thứ 2(1876), ông được thăng chức tả Thị Lang bộ binh, Được cử làm phái viên đến Anh để xin lỗi và trở thành khân sai đại thần đầu tiên ở Anh quốc. Cùng phó sứ Lưu tích Hồng. Sau này, Kiêm luôn làm khâm sai đại thần ở Pháp.
ngày 18 tháng 10, năm Quang Tự thứ 2 (15 tháng 11 năm 1876), ông đã đến châu Âu bằng thuyền từ Thượng Hải. Trong thời gian ở Vương quốc Anh, ông đã đến thăm các nhà máy, trường học và cơ quan chính phủ ở nhiều nơi khác nhau, điều này cũng tạo ra những thay đổi cơ bản trong quan niệm của ông, và đưa ra lời kêu gọi rằng "chính trị và sản xuất phương Tây, tất cả đều không gì ngoài giáo dục". Ông đã viết "Sứ tây kỷ trình /Journings of the Western Chronicles" trên đường đến Anh. mạnh mẽ giới thiệu các khái niệm quản lý tiên tiến nước ngoài và các biện pháp chính trị cho triều đình nhà Thanh, ca ngợi hệ thống chính trị và tôn giáo phương Tây, và đưa ra các đề xuất cho các vấn đề nội bộ của triều đình nhà Thanh để làm theo; tuy nhiên, sau khi tác phẩm được gửi lại cho triều đình nhà Thanh, ông hi vọng được tổng lý nha môn xuất bản, điều này dẫn đến sự thù hận của những người bảo thủ, yêu cầu sa thải và điều tra ông; Hàn lâm viện biên tu Hà kim Thọ, đã dâng sớ luận tội ông vì "có Hai lòng với Anh quốc, có tư tưởng xưng thần với Anh Quốc” Ông bị khiển trách, và bản thảo cũng bị phá hủy; và sau đó ông bị phó sứ Lưu tích Hồng vu cáo, vì vậy ông xin từ chức vì bệnh tật.
tháng 8 năm Quang Tự thứ 4 (1878), triều đình nhà Thanh đã triệu hồi quách Tung Đào và giao cho Tăng kỉ Trạch tiếp quản. Ngày 5 tháng 5 năm Quang Tự thứ 5 (1879), ông đến tỉnh Trường Sa bằng thuyền. Do xu hướng Bài ngoại ở Tương Âm, ông bị vu khống là "câu kết ngoại bang" và bị người dân, những người không biết sự thật xúc phạm bằng báo tường.
Trong thời gian rảnh rỗi, Quách Tung Đào đã từng giảng dạy tại Thành Nam thư viện ở tỉnh Hồ Nam, tổ chức vận động không hút thuốc và thúc đẩy lệnh cấm thuốc phiện.
Ông đã chuẩn bị thành lập một xưởng đóng tàu trong đời, nhưng chưa được thực hiện.
Nam Quang Tự thứ 17(1891), Quách tung Đào qua đời vì bệnh tật tại nhà. Lí Hồng Chương đã dâng sớ kiến nghị với Sử quán Cho chép sự tích của ông vào liệt truyện, nhưng triều đình nhà Thanh không cho phép với lý do rằng ông "đã từng đi sứ ngoại dương, và những cuốn sách ông viết còn nhiều tranh luận".[5].
Những giai thoại về Quách tung Đào:
Ngay sau khi Quách Tung Đào đến London, Anh , ông đã đến thăm một nhà máy điện gần London vào ngày 16 tháng 10 năm 1877 theo lời mời của một chủ nhà máy người Anh. Trong chuyến thăm, chủ nhà máy người Anh đã đặc biệt mời Quách Tùng Đào đến thăm chiếc điện thoại vừa được phát minh . Đây là lần đầu tiên ông, cũng là lần đầu tiên người Trung Quốc tiếp xúc với điện thoại. Chiếc điện thoại được lắp đặt ở tầng trên và tầng dưới cách nhau hàng chục feet. Quách Tùng Đào đã yêu cầu người hầu của mình là Trương Đức Nghĩa xuống tầng dưới để trả lời điện thoại, và ông đã nói chuyện với anh ta ở tầng trên. Quách Tùng Đào hỏi: "Anh đã nghe thấy chưa?" Trương Đức Nghĩa trả lời: "Tôi đã nghe thấy". Quách Tùng Đào lại hỏi: "Anh có cảm thấy không?" Trương Đức Nghĩa trả lời: "Tôi cảm thấy". Quách Tùng Đào lại nói: "Xin hãy đếm số". Trương Đức Nghĩa đếm theo lời của ông: "Một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy". Quách Tùng Đào đã viết trong nhật ký của mình: "Phần lớn ngôn ngữ không rõ ràng, nhưng những số đọc thì rõ ràng". Có thể thấy rằng hiệu quả của điện thoại lúc này chưa thực sự như ý .
Người em thứ hai của ông , Quách Côn Đào , là thống đốc tỉnh Hồ Bắc. Cả hai anh em đều là những viên chức nổi tiếng . [ 6 ]
Tên của ông còn có cách đọc Trú còn có âm đọc khác là Đào, nên nhiều nơi dịch là quách tung Trú hoặc là Quách tung Đào. Chúng tôi theo phiên âm của Wikipedia.
Trích đoạn những câu của ông trong sách 倫歐日記Luân Âu nhật ký:
「英人治國，政歸於公，而法立於民，賞罰分明，上下有序，人人自重，國以興盛。」
“Người Anh trị nước, chính sự quy về công, pháp luật lập từ dân, thưởng phạt rõ ràng, trên dưới có trật tự, người người tự trọng, nên quốc gia mới hưng thịnh.”
「西人教學之道，重實踐，講格致、算學、天文、地理，與兵法、政事、商業並重，不以章句為學。」
“Người phương Tây dạy học coi trọng thực hành, chú trọng vật lý, toán học, thiên văn, địa lý; lại xem trọng binh pháp, chính sự, thương nghiệp, chứ không lấy giảng giải văn chương làm học vấn.”
「西人尚紀律，兵士訓練嚴整，器械新巧，變化日新，中土所不及也。」
“Người phương Tây coi trọng kỷ luật, binh sĩ được huấn luyện nghiêm ngặt, vũ khí tinh xảo, kỹ thuật ngày càng đổi mới – Trung Hoa ta còn kém xa.”
「吾自出使以來，言論不合俗見，攻訐蜂起；群小以吾為賣國之人，甚而欲置吾於死地，心誠悶悶。」
“Từ khi đi sứ đến nay, lời nói không hợp với thói quen đại chúng, sự công kích nổi lên khắp nơi; bọn tiểu nhân coi ta là kẻ bán nước, thậm chí muốn ta chết – lòng ta vô cùng đau đớn.”
(Việt tây Toàn Nguyễn dịch từ Wikipedia-- ngày kỷ niệm chúa thánh thần giáng lâm 2025)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét