Ảnh nguồn của bạn bè Facebook: Liễn Tạ Ngọc, Trần Ngọc Đông, Chắt Nguyễn:
我越僻處南服
大邦存恤小之義曲蒙保護甚盛意也
公南來有年矣 僕 嘗竊飲風流邇候色笑每謂海國奇寶多產歐洲良玉精金
公其選也携手未幾薄言還歸西方美人徒結夢想何幸復啣
國命建節東京始聞電音如獲拱璧戎裝甫解開顏相迎蘇水濃山若有雅約樽前話舊寔獲我心且北圻年來多事么麼未帖鴻雁未
垣想
大臣籌畫別有良圖使我蒼生均蒙樂利喜出非望情見乎辭謹奉巴言塵瀆
明鋻
大南成泰二年夏四月
太子少保充欽差大臣延茂子黃高啟頓贈
北圻統使大臣哺大人閣下雅鋻
Nước Việt tôi ở cõi
Nam hẻo lánh
Quý ngài sang nước Nam
đã nhiều năm. Kẻ hèn tôi[2]
thường được trộm vẻ phong lưu, xa hầu vui sướng. Thường bàn luận các nước ở ven
biển, sẵn nhiều đồ kỳ báu lạ; các nước Châu Âu thì ngọc khéo vàng tinh. Mà Quý
ngài đích thân lựa chọn không được nhiều, những mong đem về tặng người đẹp ở Tây
phương để kết mộng tưởng.
May thay, nay Quý ngài
lại được mệnh nước, làm chức Sứ thần tại Đông Kinh[3].
(Tôi) nghe điện báo, mừng như bắt được hòn ngọc quý. Hành trang vừa xếp đặt, rạng
mặt đón chào. Thực dòng Tô đỉnh Nùng[4]
còn ước trước, nâng chén nói chuyện xưa. Với tôi rất là thỏa ý lắm. Lại Bắc kỳ
mấy năm nay nhiều việc, yêu ma chưa chịu yên, hồng nhạn còn liệng chao chác,
dân tình lao khổ[5].
Thực trông mong quý Đại thần trù hoạch kế sách hay, để dân đen chúng tôi cùng gội
ơn lợi lạc. Mừng vui ngoài sự mong đợi, tình cảm thổ lộ ra lời.
Kính cẩn dâng lên, mấy
lời ba hoa trần nhiễu
Cúi mong soi xét
Nước Đại Nam - Mùa hạ
tháng 4 năm Thành Thái thứ 2(1890)
Thái tử Thiếu bảo sung
Khâm sai Đại thần, tước Diên Mậu tử Hoàng Cao Khải[6]
cúi tặng
Quý quan Đại thần Thống
sứ Bắc Kỳ Bộ đại nhân[7]
dưới đài nhã xét
(Thơ rằng)
幾曾幕帥飲風流 Kỷ
tằng mạc soái ẩm phong lưu
豪氣高於百尺樓 Hào khí cao ư bách xích lâu
破浪雄心輕萬里 Phá lãng hùng tâm khinh vạn lý
安邦偉烈足千秋 An bang vĩ liệt túc thiên thu
日南草木回陽 氣 Nhật nam thảo mộc hồi dương khí
極北山河繫壯猷 Cực
bắc sơn hà hệ tráng du
四海有緣締舊兩 Tứ hải hữu duyên đế cựu lưỡng
劍湖烟月樂斯遊 Kiếm hồ yên nguyệt lạc tư du
Dịch thơ
Mấy
phen dưới trướng ngưỡng phong lưu
Hào khí
lầu cao trăm thước nêu
Muôn dặm
hùng tâm khinh vượt sóng
Nghìn
thu yên nước nghiệp công cao
Cây cỏ
trời nam dương khí dậy
Non
sông cực bắc vững làm sao
Bốn biển
có duyên hai tình cũ[8]
Kiếm hồ[9]
sương nguyệt cuộc vui nào
Taucha, Sonntag 2017. Nguyễn Đức Toàn khảo dịch
[1] Đại quốc: tức Đại Pháp,
khi đó đã ký hiệp định Bảo hộ hoàn toàn cho Đại Nam. Chu toàn bảo hộ: nguyên văn là chữ Khúc mông bảo hộ曲蒙保護 , Khúc曲có 2 nghĩa cổ là Miễn cưỡng và Chu đáo hết lòng(Từ trong Hệ từ thượng của Kinh Dịch: Hết sức thành tựu muôn vật mà không bỏ sót曲成萬物而不遺/易經 /繫辭上).
[2] Nguyên văn là chữ Bộc僕 (kẻ hầu hạ,
thô phác), cách khiêm xưng nên trên hình viết nhỏ lại. Càng khẳng định đây
không phải ngự bút của Bửu Lân(tức vua Thành Thái). Hoàng đế Đại Nam không phải
khiêm xưng trước Thống sứ Đại thần bằng từ Bộc được.
[3] Đông kinh tức Tokin, cách người
Pháp gọi xứ Bắc kỳ, mà chính là chỉ Hà Nội.
[4] Sông Tô, núi Nùng: Biểu tượng của
núi sông đất Bắc kỳ
[5] Nguyên văn 么麼未帖鴻雁未 垣/ Yêu ma vị thiếp, hồng
nhạn vị viên. Hai chữ yêu ma, chúng tôi đồ chừng là dùng theo phép giả tá mượn
âm tránh những chữ xấu, thực là phải viết 妖魔 yêu
ma, để chỉ các nhóm chống đối ở Bắc kỳ; Hồng nhạn thì là điển
mượn trong bài Hồng Nhạn, thiên Tiểu Nhã, Kinh Thi. Nói là chim hồng nhạn kêu xao xác, dân chúng còn khó nhọc xây tường cho vua
chưa xong鸿雁于飞，集于中泽。之子于垣，百堵皆作/鸿雁.小雅.诗经
[6] Hoàng Cao Khải: quan đại thần
thời Thành Thái. https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Cao_Kh%E1%BA%A3i
[7] Bộ đại nhân: nguyên văn ghi là Bộ
哺.
Theo sách Viêm giao
trưng cổ ký (bản dịch của Nguyễn Văn Nguyên/ http://yeuhannom.blogspot.de/2015/04/loi-tua-pham-le-sach-viem-giao-trung-co.html)thì
có ngài Phu脯,
còn đọc là Bô. Tức viên
Khâm sứ Trung kỳ Léon Jules Pol Boulloche. Léon Jules Pol Boulloche cũng từng
được bổ làm Thống sứ Bắc kỳ, nhưng không phải năm 1890. Từ cách phiên âm không
rõ ràng của Hán tự, chúng tôi cũng tra được 2 viên Thống sứ khác cũng có thể
phiên âm là Bộ: Louis
Paul Luce, và Jean Thomas Raoul Bonnal 2 lần làm Thống sứ Bắc kỳ,
mà Bonnal làm đúng giai đoạn 1890(https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BB%91ng_s%E1%BB%A9_B%E1%BA%AFc_K%E1%BB%B3).
Xin để tra cứu thêm. Ngoài ra thông tin
của người đăng trên Facebook cho rằng đây là chữ của Bửu Lân. Bửu Lân tức là
vua Thành Thái, tôi e thông tin này là không chính xác. Xin bảo lưu ý kiến này(xem
thêm chú thích số 2).
[8] Phiên bản ảnh trên Facebook
không rõ ràng là chữ Vũ雨
hay chữ Lưỡng兩 .
Chúng tôi suy luận Vũ khó hợp cảnh du ngoạn nên dịch đề là Lưỡng. Xin nhờ chủ
nhân chỉ bảo sửa cho.
[9] Tức hồ Gươm. Tên Hán tự còn gọi
là Kiếm Hồ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét