Cụ Thám hoa Vũ Phạm Hàm lấy vợ bé.

 Cụ Thám hoa Vũ Phạm Hàm lấy vợ bé - làm thơ tự mừng/ Nguyễn Đức Toàn sưu tầm

https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_Ph%E1%BA%A1m_H%C3%A0m

Vũ Phạm Hàm武范 諴, tự Mộng-hải 夢海và Mộng-hồ夢湖, hiệu Thư-trì舒池, người làng Đôn Thư, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây. Ông sinh năm Tự Đức giáp tý (1864), mất năm 1906.

Niên hiệu Thành Thái thứ 4 (1892) khoa nhâm thìn, ông đậu thám hoa, hàm quang lộc tự khanh, làm đốc học Hà Nội và sung Đồng Văn quán; sau làm đến án sát Hải Dương thì mất.

Đương thời còn một số giai thoại về Cụ Thám Hoa làng Đôn Thư, tuy nhiên không xác thực hẳn, chỉ là truyền miệng mà thôi. Duy có tài văn chương thì nhiều người khen tụng lắm. Như câu đối Đền Kiếp Bạc, câu đối Miếu Trung Liệt, bài thơ đề Lăng Đinh Tiên Hoàng, … Còn chưa phân tích hết được. Nhưng thi tập của cụ sao chép thì ba lần, cũng thất tán cả bản gốc mất rồi.

Cụ Thám hoa làm quan đạm bạc, chủ yếu về ban văn nên lương bổng cũng theo phẩm hàm, thanh liêm mà chẳng có tơ hào gì. May thì có chút quà của môn sinh, mà môn sinh thời khoa cử thất thế cũng nghèo xơ xác. Việc nhà kinh tế đều nhờ cả Cụ bà đảm đương ghánh vác. Cụ Thám bà cũng là người đàn bà gia giáo hiền đức. Thấy cụ Thám ông văn chương miệt mài, khi quan xa chả mấy lúc quan gần. Song thân còn đương sớm tối, nên cụ Thám bà lấy vợ bé cho cụ Thám ông. Vừa để tương trợ bên trong mà cũng cho cụ ông thỏa cái sức Nam nhi, cái chí Mộng Hồ rồi còn Mộng Hải. Gì thì gì chứ, được lấy thêm vợ bé thì cũng đẹp lòng người quân tử lắm chứ có ép nài chi, mà còn ứ hự ra vẻ gì nữa. Cụ Thám ông cũng sướng thầm mà tự làm bài thơ Mừng lấy vợ bé. Trong bài cũng có ý nịnh Bà Thám lớn lắm. Chúng tôi sưu tầm trong Thi tập của cụ. Xin dịch giới thiệu cái tình cảnh của văn nhân lấy được gái tơ thì sướng thế nào. (Giá mà cũng được như Cụ thì hay biết mấy).

娶側室自賀 衾裯星夜得良媒 便擬驕人自外來 貧偶政須清宦子 私忙稍慰老親懷 無稽物議爭投謗 不妒賢妻雅愛才 醉臥草堂春睡足 碧桃花下又紅梅

Mừng lấy được vợ bé Chuyện đêm hôm chăn gối có người mai mối tốt lành, Cũng nghĩ đã hơn người bên ngoài rồi. Nghèo nhưng gia phong tu sửa, chức quan cũng thanh đạm, Riêng bận bịu săn sóc cha mẹ là ưu hoài. Chẳng hiềm chi người ta chê gièm dị nghị, Người mới cũng chả ghen tương người cũ, chỉ yêu mến tài đức, nhã nhặn. Say sưa trong mái nhà tranh ngủ giấc xuân nồng, Vui có hoa đào biếc lại thêm hoa mai hồng nữa.

Diễn lục bát: Đêm hôm chăn gối mối mai, Cũng e kiêu ngạo người  ngoài mang theo. Quan đạm bạc, nhà lại nghèo, Mẹ cha yên ủi gieo neo tấc thành. Chê khen thiên hạ làm thinh, Vợ hiền đâu có ra tình ghen tương. Giấc xuân nhà cỏ còn vương, Bích đào đã thích lại thương mai hồng.

Dịch thơ: Gối chăn hôm sớm mối mai lành, Dễ hay bên ngoại có người ghanh. Nghèo sửa gia phong,   quan chức bạc, Mẹ cha an ủi đỡ chút tình. Đâu màng dư luận khen chê lắm, Chẳng ghen chị cả, mến tài anh. Say giấc tình xuân bên mái cỏ, Mai hồng đã thắm lại đào xanh.

Cổ Hoan Nam Đường nguyễn阜元直心人玉  sưu tầm – dịch

Giéc manh ni mùa Đại dịch 2021.