“Hàn thực thiếp寒食帖”- Tô Đông pha苏东坡 / “Thiên hạ đệ tam Hành thư天下第三行书”

 

“Hàn thực thiếp寒食帖”- Tô Đông pha苏东坡

“Thiên hạ đệ tam Hành thư天下第三行书”

“Hàn thực thiếp寒食帖” cao 34,2 cm rộng 199,5 cm(có thể tính cả các đề từ của người sưu tầm qua các thời), tác phẩm chính là hai bài thơ của Tô Đông pha sáng tác trong thời gian bị giáng chức ở Hoàng Châu vào tiết hàn thực, tại Đông pha tuyết đường. Tên đầy đủ là “Hoàng Châu hàn thực thi thiếp黄州寒食诗帖” gọi tắt là “Hàn thực thi thiếp寒食诗帖” “Hàn Thực tiết thiếp寒食节帖”, là tác phẩm Hành thư tiêu biểu của Tô Đông pha - danh nhân thời Bắc tống. Là tác phẩm thư pháp rất đắc ý trong đời của ông, được khen là tuyệt phẩm đệ nhất của họ Tô. Đánh dấu thời điểm năm thứ 3 bị biếm chức ở Hoàng Châu -1082. Bên trái bưc thiếp có lời bạt văn của Hoàng Đình Kiên黄庭坚. Về sau còn thêm các lời hậu bạt của các danh gia sưu tập qua các đời.

Tác phẩm thư pháp này của Tô Đông pha, đã được liệt vào tuyệt phẩm thứ 3 thể Hành thư trong thiên hạ- “Thiên hạ đệ tam Hành thư天下第三行书”. Hiện nay nguyên bản được lưu giữ tại bảo tàng cố cung đài Bắc台北故宫博物院 .

Thể Hành thư ở tác phẩm, bút pháp tự do, bên lề trái lại có bài bạt của danh gia cùng thời là Hoàng Đình Kiên. Đời Nam tống, cháu của Trương Hạo 张浩 là Trương Diễn 张演lưu giữ và đề bạt. Đến đời Minh, do danh gia Đổng Kì-Xương 董其昌 lưu giữ và đề hậu bạt.

“Hàn thực thiếp” về sau lưu truyền vào cung nhà thanh. Vua Thanh Càn Long 乾隆tự tay đề bốn chữ “Tuyết đường dư vận雪堂余韵”. Vì được nhiều danh gia thưởng thức tán dự, nên “Hàn thực thiếp” được liệt hàng với các bức danh phẩm như Lan đình tự兰亭序của Vương hi chi王羲之đời Tấn, Tế điệt cảo祭侄稿của Nhan Chân khanh颜真卿 đời Đường, hợp xưng là Thiên hạ tam đại Hành thư天下三大行书. Người đời phẩm bình rằng, Lan đình tự là phong cách của Siêu phàm nhã sĩ 雅士超人; Tế điệt cảo là thần thái Hiền triết chí đạt 至哲贤达; còn Hàn thực thiếp là phong cốt học sĩ tài tử 学士才子. Cả ba tuyệt phẩm này là ba nền tảng tiêu chí trong Tiến trình Lịch sử thư pháp Trung Quốc.

Năm hàm-Phong thứ 1(1860) liên quân Anh Pháp phóng hỏa vườn viên-Minh. “Hàn thực thiếp” do hỏa hoạn thất tán vào dân gian, do nhà sưu tầm Phùng triển-Vân thu thập. Đến đời thanh-mục-tông đồng-trị, “hàn thực thiếp” do PhùngTriển-Vân 冯展云ở Quảng Đông sưu tập, không may cũng vì hỏa hoạn, họ Phùng vì dập lửa cứu hỏa nên phía dưới tác phẩm còn lưu lại vết lửa nám màu đen. Sau khi họ Phùng mất, Thịnh-bá-Hy 盛伯羲đã bí mật thu giữ tác phẩm này. Sau khi họ Thịnh mất, nó lại được Hoàn nhan-Phác Tôn 完颜朴孙mua lại. Năm 1917, nó được đem trưng bày tại triển lãm thư họa Bắc Kinh. Năm 1918, lại về tay Nhan vận-Bá颜韵伯. Đến năm 1922, Nhan vận-Bá颜韵伯 đem Hàn thực thiếp đến Nhật Bản, được nhà sưu tập -doanh nhân Ngân hàng người Nhật là Cúc trì-tỉnh Đường 菊池惺堂 sưu tầm, có xin lời đề bạt của người bạn là Quốc học đại sư của Nhật bản Nội đằng-Hổ内藤虎. Tháng 9 năm Đại-chính thứ 12 (1923) ở Nhật Bản xảy ra động đất rất lớn, thủ đô Tokyo bị hỏa hoạn. Cúc chì-tỉnh Đường菊池惺堂 mạo hiểm liều chết xông vào cứu tác phẩm “Hàn thực thiếp”, câu chuyện đó đã trở thành một giai thoại. Sau thế chiến thứ hai, “hàn thực thiếp” do Bộ trưởng Ngoại vụ Vương thế-Kiệt 王世杰mua được,  và con cháu của họ Vương đem hiến tặng cho bảo tàng cố cung đài Bắc lưu giữ đến ngày nay.

 

2 bài Thơ của Tô đông-Pha tự thuật lại tâm cảnh bi lương, gian khổ ở Hoàng Châu. Sử dụng bút pháp khi thì thanh tuấn cứng mạnh, khi thì trầm trọng uyển chuyển. Tự thể từ nhỏ  dần lớn, từ mảnh mai chuyển thô tháp, tiết tấu từ tốn chuyển sang nhanh - dừng đột ngột, khiến người thưởng lãm tiến vào một quá trình cảm xúc cao trào, đạt cảnh giới hoàn mỹ của thơ và bút pháp.

自我來黃州。 已過三寒食。 年年欲惜春。 春去不容惜。 今年又苦雨。 兩月秋蕭瑟。 臥聞海棠花。 泥污燕支雪。 闇中偷負去。 夜半真有力。 何殊病少年。 子。病起鬚已白。

Từ ngày tôi đến hoàng châu hàn thực ba tết qua mau mất rồi tháng ngày chỉ tiếc Xuân thôi Xuân đi mà chẳng một lời luyến lưu năm nay liên tục mưa rào 2 tháng hiu hắt gió gào Thu phai nằm nghe thấy, Hải Đường rơi phấn hoa như tuyết lại vùi bùn thâm tựa như tên trộm âm thầm nửa đêm cưỡng đoạt sức thân chống gì khác đâu tuổi trẻ bệnh suy đến khi bệnh dậy đầu thì bạc phơ

 

sông xuân muốn ngập vào nhà thế mưa như thể chẳng là dừng ngay nhà con như chiếc thuyền gầy mênh mông giữa cõi nước mây mịt mờ bếp không, rau nấu lạnh tơ phải dùng lau ướt đốt lò vỡ tan đâu hay Hàn Thực đã sang thấy chim ngậm giấy ngỡ ngàng tết qua cửa vua chín lớp sâu xa mộ cha còn cách dặm xa muôn vàn đường cùng ngẫm thấy lệ chan Lạnh lòng thổi mãi than tàn không lên	春江欲入戶。 雨勢來不已。 雨。小屋如漁舟。 濛濛水雲裏。 空庖煮寒菜。 破竈燒濕葦。 那知是寒食。 但見烏銜帋。 君門深九重。 墳墓在万里。 也擬哭塗窮。 死灰吹不起。
右黃州寒食二首。	Hữu Hoàng châu hàn thực nhị thủ

 

Mỹ tổng thống tuyển cử tiết 3/10/2020

Leipzig- Cổ Hoan Nam đường Nguyễn khảo dịch/