Chủ Nhật, 17 tháng 7, 2016

Hai Bài thơ khuyên con cháu chăm học - hành thiện/

Trước đây mình đã từng đọc dịch 2 bài thơ này. Hình như là bạn Dương Văn Hoàn viện Hán Nôm, hay ai đó đem bức này ra trao đổi với anh em cho vui. Không biết địa chỉ bia hiện ở đâu. Nhưng Chữ viết và Hoa văn phần rõ ràng là đời Lê.
Khi cháu Bùi Thạc Quân chuẩn bị Du học, mình cũng dịch bài này định tặng cháu. Nhưng sau lại chọn được bài khác trong thơ văn Phùng Khắc Khoan. Nên bài này bị quên đi. Hồi ấy chưa có Facebook. Bẵng cũng quên, ai ngờ lại gặp lại nó trên Facebook của Nguyễn Phạm Bằng. 2 anh em trau lại thành cái để làm đẹp cho Di sản Hán Nôm đây. 1 bài khuyến học, 1 bài hành thiện. 
Nét chữ nét khắc thì đây là 1 bộ với nhau.

1. Bài thơ khuyên con cháu chăm học/Miễn tử tôn cần học thi/ 勉子孫勤學詩
Nguyên văn chữ Nho:
勉子孫勤學詩
學可荣名可立身
子孫識得少須勤
箕裘素業宜敦守
經史良田加墾耘
韓氏八桐聯茁秀
竇郎五桂藹芳芬
讀書信是成家本
景行曾云我亦云
Câu
đối lớn 2 bên cạnh bia:
傳家至寶詩書卷
沐國深恩雨露
Phiên âm chữ Nho:
Truyền gia chí bảo thi thư quyển
Mộc quốc thâm ân lộ cao

Dịch thơ:
THƠ KHUYÊN CON CHÁU GẮNG HỌC HÀNH
Học để vinh danh, để lập thân
Tuổi nhỏ cháu con hãy siêng cần
Cơ cừu nghiệp lớn nên gắng giữ
Kinh sử ruộng tốt cần khẩn canh
Cây đồng Hàn thị tám nhánh tốt
Quế nhà họ Đậu năm cành thơm
Đọc sách, ấy thực rằng gia bản
Người xưa từng vậy ta cũng vậy.
Câu đối:
Gia truyền quý nhất duy sách vở;

Gội nước ơn sâu mưa móc nhiều.
Dịch nghĩa:
THƠ KHUYÊN CON CHÁU GẮNG HỌC HÀNH
Học có thể vinh danh, có thể lập thân
Con cháu nên nhớ, lúc nhỏ hãy siêng năng cần cù
Cơ cừu nghiệp lớn nên gắng giữ
Kinh sử là mảnh ruộng tốt cần khai khẩn

Họ Hàn ở Khai Phong, đến đời Hàn Ức trồng cây đồng trước cửa mà có tám người con giỏi giang1
Họ Đậu ở đất Yên Sơn dạy con có phương pháp, trồng nhiều quế mà sinh ra năm người con thành đạt 2
Đọc sách tín thực rằng gia bản
Người xưa nói vậy ta cũng vậy.3
Chú thích:
1.Hàn thị bát đồng韓氏八桐: Hay còn gọi là Hàn thị bát long韩氏八 / Là tám con rồng nhà họ Hàn. Tức là tám người con của Hàn Ức 亿ở Khai Phong, nổi tiếng học hành đỗ đạt.
2.Đậu lang ngũ quế竇郎五桂 : cũng gọi là Đậu thị ngũ long窦氏五/ Là 5 con rồng nhà họ Đậu. Tức là 5 người con của Đậu Vũ Quân禹鈞đất Yên Sơn. Cha có phép hay dạy dỗ, cả 5 con đều hiển đạt. 
3. Nguyên văn là Cảnh Hành tằng vân: Chữ Cảnh Hành chúng tôi không tra cứu được. Chỉ thấy có trong Kinh Thi có câu Cao sơn ngưỡng chỉ, Cảnh hành hành chỉ. Tỏ cái ý quang minh chính trực mà thôi, không rõ là tên hiệu của ai. Nhưng chúng tôi dịch ý là Người xưa. Để chờ tham khảo thêm. Một ý khác là chữ Hành đọc âm Hạnh nghĩa là Đức Hạnh Lớn, cũng có cái ý là những người đức độ cũng đã từng như thế. Nghĩa này nghe cũng thông. Chúng tôi chú thích cả để tham khảo.

Làm thác bản - phiên âm - dịch thơ - dịch nghĩa: Nguyễn Phạm Bằng
Post 17/7/2016

2. Bài thơ khuyên con cháu hành thiện/Miễn tử tôn hành thiện thi/ (ảnh copy trên IT: http://vr3d.vn/trienlam/dich-chuyen-den-soi-van-bia)




Nguyên văn chữ Nho:

Câu đối lớn 2 bên cạnh bia:

Phiên âm chữ Nho:

Câu đối

Dịch nghĩa:
Khuyên con cháu làm việc thiện
Nhà tích điều thiện có dư điềm lành ghi rõ ràng trong kinh sách,
Con cháu ta nay nên nỗ lực mà hành thiện
Chớ gây mầm ác đam mê phóng túng
Nên vun đắp giống nhân để bảo toàn được hiển vinh lâu dài
Như nhà họ Vu ngựa xe dìu dặt
Kìa phủ dòng Từ sinh ra công khanh
Làm điều thiện tin rằng trời báo phúc
Giữ lòng mình ngay đâu phải đợi gì trước mắt
 Dịch thơ:
Nhà thiện dư lành rõ trong kinh,
Khuyên con dạy cháu gắng làm nhanh
Chớ gây nghiệp ác say phóng túng
Nên gieo mầm thiện mãi hiển vinh
Họ Vu xe ngựa luôn dìu dặt
Cửa Từ vẫn đấy bậc công khanh
Hành thiện lòng tin trời báo phúc
Giữ lòng đâu phải đợi tiền trình



Tích đức rõ ràng như lời dạy trong sách nhà Tư Mã
Giáng điềm phúc tỏ tỏ đã ghi nơi kinh Thượng thư.
Nguyễn Đức Toàn phiên dịch
Post 4.4.2017

5 nhận xét:

  1. Bài này được khắc trên bia Tờ chỉ (từ chỉ) bị người ta vẫn gọi nhầm là "lăng" Vũ Hồng Lượng tên thực là Vũ Tiến Vinh, đỗ Tiến sĩ đời Lê. Di tích hiện ở quê nhà làng Phù Ủng, xã Phù Ủng, huyện Ân Thi tỉnh Hưng Yên (trước gọi là xã Phù Ủng huyện Đường Hào phủ Thượng Hồng xứ Hải Dương). Bản dịch trên nên chỉnh âm câu cuối đọc là "Cảnh hạnh tằng vân ngã diệc vân" thì mới đúng và không bị thất niêm, câu này nghĩa là Sách Cảnh hạnh lục (thường được trích lại vào sách Minh tâm bảo giám) dạy như thế, nay ta cũng dạy con cháu như thế.

    Trả lờiXóa
    Trả lời
    1. Bia đã có thác bản từ thời EFEO lưu ở Viện mình rồi bác ạ.

      Xóa
    2. Còn mấy câu nữa như "cơ cầu tố nghiệp" mà dịch là cơ cầu nghiệp lớn là vẫn chưa được ổn lắm.

      Xóa