Câu đối nhàn thú: Đào công - Yến tử

Nhân Nữ sĩ Hán Nôm Trần Thị Kim Anh chụp được đôi câu đối nhà người quen. Nét khắc cách điệu chữ Hán như những Cành Đào tết, trên nền lá Chuối, điểm Hoa và nhánh rất khó nhận dạng. Chúng tôi đối chiếu các Tự thư, Từ điển trên Internets, đã tra ra được đôi câu đối này. Mạo muội đăng lại làm thú vui cho người yêu cổ học nhân nhẩ cái thanh cao của tiền nhân. Mà giữ cái thao thủ cho xứng với đời với người vậy.

寄迹陶公业 Ký tích Đào công nghiệp

交游晏子风 Giao du Yến tử phong

Dịch:

Lưu dấu sự nghiệp như Đào công,

Phong lưu kết giao như Yến tử.

Câu đối này lời giản, ý khái quát. Cả 2  bày tỏ sự ngưỡng mộ phong thái hai bậc hiền cổ là Phạm Lãi范蠡 và Yến Anh晏婴, mà cũng là lời ngầm ví von phong thái, lai lịch quá khứ trước sau của gia chủ. Cầu mong cho doanh thương phát tài thịnh lợi.

Hai chữ Ký tích寄迹, thường hay bị dùng thông với Kế tích计积 .  Vì cổ vận  đều Trắc thanh.  Đào công陶公，tức là gọi tắt của Đào Chu Công陶朱公, tức là Phạm Lãi 范蠡. Tương truyền Phạm Lãi sau khi giúp Việt Vương diệt Ngô, liền từ quan theo làm Thương nghiệp, bỏ áo mũ quan triều về làm kẻ thường dân áo vải cùng Tây Thi buông thuyền đi du lãm khắp năm hồ lớn (Ngũ hồ), bảy mươi hai núi cao(thất thập nhị phong). Kinh doanh thương mại trở thành cự phú cực kỳ giàu có, ba lần chia phát gia tài để gây dựng lại cơ nghiệp từ đầu.  Được thương nho Trung quốc xưng là ông Tổ của Thương nghiệp. Đạo gia tôn sùng là Thần Tài trong Kinh doanh buôn bán. Vì ông ở đất Đào thuộc nước Tống, xưng hiệu là Chu Công, nên còn gọi là Đào Chu công.

Yến Anh, tức Yến tử, thừa tướng nước Tề thời Xuân thu. Người thấp nhỏ, nhưng Giỏi ngoại giao, thông tuệ, năng ngôn.  Ông phụ giúp 3 đời Tề vương xưng bá, nhưng lại sống rất tiết kiệm thanh giản, khiêm nhượng với kẻ sĩ, kết giao rộng rãi khắp bốn biển, đối với bạn bè hào hiệp phóng khoáng. Khổng tử khen: Quân tử cứu dân, giúp vua, chỉ có Yến Tử thôi; Tư Mã Thiên thì sánh Yến tử ngang với Quản Trọng

Đôi khi người ta còn thêm 2 vế 2 chữ: Ngũ Hồ - Tứ hải để rõ cái tích của Phạm Lãi và Yến Tử thôi.

五湖寄迹陶公业 Ngũ hồ Ký tích Đào công nghiệp

四海交游晏子风 Tứ hải Giao du Yến tử phong.

Hoa Thái Đông A  sưu tầm

Nam Hoan Phụ Nguyên khảo chú 

Leipzig/Germany/ Sommer 2020.