Chuyện vui từ nước Đức : Ist es schon unabhängig ?/ Đã thực sự độc lập chưa?

 Chuyện vui từ nước Đức: 

Heute kam ein deutscher Stammgast in Restaurant und hatten eine sehr lustige Reden:

Deutsch: Ist heute der Nationalfeiertag Ihres Landes?

Vietnamese: Hi, hi! Ja, es war gestern! Es war der Tag, an dem Präsident Ho Chi Minh die Unabhängigkeitserklärung verlas!

Deutsch: also schon unabhängig?

Vietnamese zuckten Schulter: Hi, hi, hi!  Vielleicht! Oder lieben sie China und Russland immer noch mehr!  Die Amerikaner sind zu früh gegangen.  Es ist nicht wie bei euch in Deutschland.  Wenn es einen amerikanischen Präsidenten wie John F. Kennedy gäbe, der fest neben der Berliner Mauer steht und sagt: „Ich bin ein Berliner!“ (damals vergaß ich, dass es auch John F. Kennedy war, der grünes Licht für den Putsch gegen Ngo Dinh Diem im Süden Vietnams gab).

Deutschland: Hi, hi, hi! Aber Vietnam ist immer noch ein wunderschönes Land! Freundliche Menschen!

Vietnamese: Ja, ja! In Sachen Natur steht Vietnam keinem anderen Ort nach! 

Duc: Dann werde ich noch bleiben,  bis unabhängiges Vietnam werden!

Zusammen : Hi, hi, hi! Ha, ha, ha! 

————

Hôm nay một ông khách quen người Đức.  đến ăn quán chúng mình và hỏi một câu rất vui: 

Đức : Hôm nay là ngày quốc khánh của nước các ngài phải không ? 

Việt lai: Hi hi ! Dạ vâng ngày hôm qua rồi ạ! Là ngày chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản tuyên ngôn độc lập! 

Đức : thế đã độc lập chưa? 

Việt nhún vai : hi hi hi!  hình như họ vẫn yêu Trung Quốc và nước Nga hơn!  người Mỹ đã bỏ đi quá sớm.  không giống như nước Đức của ngài.  Nếu như có một vị tổng thống Mỹ như John Kennedy, vững vàng đứng bên cạnh bức tường Bá-linh mà nói rằng : “tôi là người Bá-linh!”*(lúc ấy tôi quên mất rằng cũng chính ông John Kennedy bật đèn xanh cho cuộc đảo chính ngô đình diệm ở miền Nam Việt Nam).*

Đức: hi hi hi! Nhưng mà Việt Nam vẫn là một đất nước đẹp! Con người thân thiện! 

Việt: dạ vâng! Về thiên nhiên thì Việt nam hông thua bất cứ nơi đâu! 

Đức: thế thì tôi sẽ còn ở đây để chờ thấy nước Việt Nam độc lập! 

Cùng nhau cười : Hi hi hi ! Ha ha ha! 

——

(Chú thích: * Kennedy là vị tổng thống Mỹ ủng hộ Tây Đức, ông đã từng đến bức tường Berlin và từng tuyên bố rằng “Tôi là người Berlin”để thể hiện sự sát cánh với người dân Tây Đức. người dân Tây Bá-linh  trong công cuộc thống nhất đất nước chống lại chủ nghĩa cộng sản) 

*(nhưng cũng chính Kennedy  đã bật đèn xanh cho nhóm tướng lĩnh Việt Nam Cộng Hòa làm đảo chính tổng thống ngô đình diệm và giết chết ông này. Dường như là một nghiệp báo. Chính Kennedy cũng bị ám sát sau đó không lâu)

Chúng ta có thực sự độc lập?

 Chúng ta có thực sự độc lập? 

Nhân ngày kỷ niệm A 80 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam . Hàng loạt những thông tin bài viết do ban tuyên truyền cùng với quần chúng tự phát tung lên . Những hình ảnh diễu binh , tranh chỗ ngồi , đánh chửi nhau , hơn thua tiền 100.000 , …. Nó phản ánh một nhận thức xã hội rất tệ hại . 

Những thông tin lịch sử trắng đen lật giở . Có những bài viết về những tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam . Rằng thì là mà ! !!!! 

Khi ở một nơi xa xôi nhìn lại , tiến trình lịch sử và phát triển văn học xã hội của đất nước. Chúng ta hãy đặt một câu hỏi với một dấu chấm hỏi cực kỳ lớn: chúng ta có thực sự độc lập? 

Vâng từ thời các vua hùng dựng nước . Chỉ là các tiểu quốc thuộc dạng liên minh bộ lạc .  Trong khi ở Trung Quốc các quốc gia phong kiến chư hầu thời Xuân Thu chiến quốc đã hình thành khái niệm về quốc gia . Thì thời Hùng Vương Văn Lang âu Lạc là hoàn toàn mờ nhạt do các nho thần đời sau viết và suy tôn lên . Tướng nước Tần là đồ thư đưa quân xuống phía Nam. Các tiểu quốc âu việt lạc việt trong bách Việt dù chiến đấu ngoan cường. Thì nước Tần vẫn tiến xuống miền Nam Trung Hoa, hay là phía Nam sông Trường Giang . Triệu đà tuy có công lập quốc, nhưng vẫn là người gốc hán.  Xưng vương, tuy đối lại tự nhận mình ngồi xổm ăn uống theo tục man di. Nhưng có lẽ thần phục vẫn nguyên vẹn . 

Đời đông hán tuy có hai người nữ họ Trưng làm loạn , nhưng vẫn là thuộc Trung Hoa . Các đời sau nổi loạn liên tục nhưng vẫn thuộc Trung Hoa . khúc Thừa dụ , Dương đình Nghệ  đều nhận chức tiết độ xứ của Trung Hoa .  tự hào thay một khương công phụ làm tể tướng của triều đường . Thì cũng là người giao chỉ .  thời ngô thời đinh thời tiền lê thì cũng nhận chức giao chỉ quận vương .  tính ly tâm khỏi chính quyền trung ương rất là mạnh mẽ, tinh thần tự quản tự chủ đã rất cao, nhưng vẫn phải sắc phong từ Trung Quốc.  có khác gì Trung Quốc, khi chúng ta vẫn là một phần của Trung Quốc đa sắc tộc, đa văn hóa.  đời lý đời trần về sau cũng nhận sắc phong An Nam quốc vương của Trung Quốc . Tuy có đánh tống , tuy có đuổi nguyên. Tuy có chiếu biểu cự tuyệt này nọ , nhưng kỳ thực vẫn trong vòng tay ôm ấp của Hoa Hạ . Từ vải lụa đời tống, đồ gốm sứ đời nguyên,  đồ kim khí, sách vở giáo dục, cho đến kinh đại tạng, … ri rỉ rỉ di cái gì cũng Trung Quốc . Vậy độc lập ở đâu ? Tự chủ ở đâu ?  có chăng là một mảnh đất An Nam mà các quốc vương tự vạch ra giới hạn cho mình được phép làm họa làm phước !  đã được ủy nhiệm của thiên triều .  Tính chính danh là với thiên triều tính tự chủ là với quần chúng nhân dân thấp bé . Tính chính danh và tính thiên mệnh học tập được từ Trung Hoa lại được áp dụng vào một khu vực nhỏ bé hơn ở phía Nam Trung Hoa . Vậy bốn bản tuyên ngôn độc lập đang lan truyền trong lịch sử dân tộc thực sự nó là tuyên ngôn về tính độc lập ?  hay nó chỉ là một ảo tưởng của giới cầm quyền đương thời đối với quần chúng nhân dân trong giới hạn quản lý của họ ? 

1/ một bài nam quốc sơn hà theo tương truyền của lý Thường kiệt .  thì thực đã có từ đời lê đại hành đánh Tống.  tuy có xưng là “nam quốc sơn hà Nam đế cư”. Nhưng mà Nam đế này vẫn nhận sắc phong của thiên tử nhà tống.  Chẳng qua xưng đế trong nước mà xưng vương với thiên triều đó thôi . Đánh nhau là cái trò mèo? Hay nhận sắc phong là cái trò mèo?  lý Thường kiệt đánh tống rồi cũng giảng hòa! Hòa không được thì lại đánh. Đánh không xong thì lại hoà.  hòa gì thì hòa cũng viết biểu xưng thần! Thắng gì thì thắng cũng viết biểu xưng thần!  đấy bản tuyên ngôn độc lập thứ nhất là như thế đấy. Đến một người tài giỏi ngoại ngữ như Trần Nhật duật, cũng được sứ nhà Nguyên khen là : “tiếng của ông giống như tiếng của người ở chân định !”(chân định thuộc Trung Quốc, cái nôi của văn minh trung tâm của văn minh vẫn là từ Trung Quốc). Độc lập cái gì khi ngôn ngữ và văn tự vẫn còn vay mượn? 

2/hai. Bình ngô đại cáo.  một áng thiên cổ hùng Văn dài Thòn. Trong ấy lời lẽ ngôn từ còn mạnh mẽ hơn cả “nam quốc sơn hà nam đế cư”. Dám nói thẳng rằng vua nhà Minh là “thằng Nhãi con”, gọi tướng nhà Minh là “đồ nhút nhát”.  chao ôi một tấm nhung y đại định thiên hạ!  thắng giặc rồi nhưng phải thả cho về để tỏ lòng nhân nghĩa, mở đức hiếu sinh.  rồi viết biểu tạ tội?  đổ lỗi cho biên thần gây hấn?  đao thương không có mắt, để đến nỗi binh tướng thiên triều bị tổn hại! Độc lập tự chủ là như vậy đấy ư?  chắc hẳn bình ngô đại cáo thời ấy có đóng dấu lưu hành nội bộ. Chứ chả nhẽ lại báo cáo sang cả Nam Trung Hoa, sang cả Bắc Trung Hoa!

Từ đó về sau đời lê đời mạc đều nhận sắc phong của thiên triều Trung Quốc khi an Nam quốc vương khi An Nam đô thống sứ. Miên man bất tuyệt không ngừng.  đến đời Trịnh Nguyễn phân tranh. Cũng hết lượt này lượt nọ phong vương, Phong quận vương, Phong nhiếp chính Vương,  phong đô nguyên soái tổng quốc chính, … cả nam lẫn bắc đều mua bán với Trung Hoa.  chúa Trịnh còn từng muốn dâng biểu xin “nhà lê đã hết người xin Phong cho họ Trịnh “ đấy ư? Nếu độc lập tự chủ thì tự cướp lấy sao cần phải xách Phong từ Trung Quốc ? di dân từ Trung Hoa sang được gọi là bắc khách . Bắc khách nhưng lại là khách từ nơi văn vật Thượng quốc. Mang đến tri thức, mang đến thương nghiệp, mang đến hàng hóa, mang đến sức lao động, mang đến tư liệu sản xuất, …  độc lập đấy ư ? tự chủ đấy ư? đến một người bác học như lê Quý đôn khi đi xứ Trung Quốc cũng được khen rằng: “ giá người này được sinh ra ở trung châu thì tài không biết trước được!”(trung châu cũng là chỉ Trung Quốc, đẩy trung tâm của văn minh vẫn là đấy) . 

Nhà hậu lê suy tàn , cầu cứu nhà Thanh. Nhà Thanh là thiên tử phải cứu chư hầu. Đấy độc lập đấy tự chủ đấy ư? 

Nguyễn Tây Sơn phá Thanh đuổi lê hoàng . Rồi cái trò viết biểu xưng thần  vẫn còn nguyên giá trị: “ quan tổng đốc đến chưa kịp tiếp đón, bọn biên thần nghe lời sai quấy, tổn hại đến tôn nhan.”  lập tức Phong Nguyễn Huệ làm An Nam quốc vương.  dù lê hoàng vẫn còn ở Bắc Kinh.  cả hai ông ấy đều chịu sự lệ thuộc vào Trung Quốc phần nào. Độc lập tự chủ đấy ư?  Thái tổ cao hoàng đế nhà Nguyễn ta dẹp Tây Sơn, đánh ai lao, thần phục chân lạp, chiếm hoàng Sa Trường Sa , …  nhờ người Tây Dương giúp đỡ , nhưng rồi cũng viết biểu xưng thần . “ rằng nhà lê hết người , bô lão trong nước suy tôn . … thần không dám không nhận, xin đợi Ý chỉ của  thiên tử ”. Độc lập đấy ư tự chủ đấy ư? Hay chính sách ngoại giao hai mặt đã có từ lâu đời.  nhà Nguyễn đầu hàng Pháp. Hủy bỏ ấn tín với Trung Hoa. Ấy là độc lập khỏi Trung Hoa nhưng lại lệ thuộc đại pháp. 

3/ ba. bản tuyên ngôn độc lập thứ ba ngày 11 tháng 3 Năm 1945 , quân Nhật yếu trao trả quyền độc lập . Xây dựng khối đại Đông Á, suy tôn Nhật hoàng .  hủy bỏ hiệp ước với Pháp . Cũng hẳn coi là tuyên ngôn độc lập ? Độc lập khỏi nước Pháp, nhưng vẫn chưa rời được Nhật.  Thì đã có bản tuyên ngôn thứ tư. 

4/ bốn . Bản tuyên ngôn độc lập ngày 2 tháng 9 năm 1945 . Ừ có nhẽ. Tự người Việt giành độc lập ? Tự người Việt đọc tuyên ngôn ? Ừ có nhẽ .  Những người Việt này lại là những người thuộc phe bôn sê vích Cộng sản . Thuộc về đệ tam quốc tế, sống và hoạt động theo lý tưởng của quốc tế Cộng sản với chiêu bài là giải phóng dân tộc , giải phóng thuộc địa … giải phóng cần lao , xyz nhưng bản thân họ đã thuộc về một thế lực quốc tế: không hề độc lập không hề tự chủ. Họ nhận viện trợ của quốc tế Cộng sản, họ thực hành lý thuyết của quốc tế Cộng sản. Từ cải cách ruộng đất, từ hợp tác xã nông nghiệp, từ biến đổi công tư thương, từ kinh tế kế hoạch đẩy mạnh công nghiệp nặng và cơ khí luyện kim ,  bao cấp , trưng thu , quốc hữu hóa , đổi tiền, sát nhập, khống chế ngôn luận khống chế báo chí xuất bản , độc tôn tư tưởng, lập trường giai cấp,  công an toàn trị , ri rỉ gì gì cái gì cũng từ những ông anh cả ông anh hai  mà đến , mà học mà làm .  vậy gọi là độc lập? Vậy gọi là tự chủ? 

Trong cuộc nội chiến tương tàn , cả hai bên Nam Bắc đều lệ thuộc vào một thế lực quốc tế khác nhau . Vậy có gì là độc lập ? Có gì là tự chủ ?  Thậm chí cho đến tận ngày hôm nay A80, tinh thần độc lập tự chủ vẫn nguyên vẹn như trước . Dù tên nước vẫn cộng hòa xã hội , dù kinh tế là thị trường định hướng ,  dù bản chất “cộng sản đỏ” đã thành “tư bản đỏ”, thì cái độc lập tự chủ ấy vẫn thuộc về một thế lực nào đó mà nhân dân không hề biết .  Chửi tàu ngoài biển, cho sóng cuốn đi . Chửi Mỹ trên mạng, Coi là mạng xã hội rẻ tiền. Yêu Nga Nhưng Nga nghèo Nga thua không giúp .  đấy mới chính là độc lập tự chủ giữa nói và làm . Nói một đằng làm một nẻo . Duyệt binh thì duyệt mà tệ nạn xấu xa vẫn tràn lan . Thực sự là độc lập tự chủ Giữa nội dung và hình thức vậy . 

Xúy Vân giả dại- bi kịch con người không được yêu thương? Hay khát vọng bị ruồng bỏ và phản bội?

 Về vở chèo Kim Nham, trong đó ẩn dụ đến bi kịch của người phụ nữ là Xúy Vân. Nhiều nhà luân lý học bàn  về những yếu tố ngoại lai trong quá trình diễn ra bi kịch này. Nhưng tôi thì lại nghiêng về một hướng tìm hiểu khác, đó là nội tâm của nhân vật. Khát khao sống và khát khao được yêu của nhân vật nữ là có thật!  nhân vật nữ truyền từ “giả dại” sang “thật dại”.  đó là một sự phấn đấu nội tâm do kết cấu sinh lý và tâm lý của người nữ.  Khát vọng luyến ái ngoài khuôn khổ hôn nhân, nhưng điều đó lại vi phạm khuôn vàng thước ngọc đạo lý cương thường của chế độ phong kiến. Muốn vượt qua được cương thường đạo lý trong thời điểm tác phẩm đó CHỈ CÓ THỂ LÀ ĐIÊN!. Nhưng với thân phận của người phụ nữ, thì sự trả giá là rất đắt khi bị phản bội.  nhân vật chính không thể quay lại vì cánh cửa Cương thường đã khép lại.  diễn biến của vở chèo dường như còn có nhiều tình tiết dị bản khác nhau.  nhưng bi kịch là không thể tránh khỏi? Điều gì dẫn đến bi kịch ấy? Những nhân vật phản diện trong vở chèo dường như không phải là những tác động ngoại biên trực tiếp dẫn đến bi kịch . Mà chính là nội tâm nhân vật nữ chính Suý Vân!  nếu xét trên bình diện văn học thế giới thì Trung Quốc cũng có nhân vật Phan kim Liên trong Thủy hử, Nga có nhân vật Anna Karennina, Đức có nhân vật Effi Briest mà tôi mới được biết. Còn những văn học nước khác thì tôi chưa được nghe đến.  tuy nhiên môi trường sống ở những nước văn minh phát triển, có những người phụ nữ có lối sống phá cách. Họ tuyệt nhiên không tôn trọng cương thường đạo lý theo cách phổ thông. Họ phá cách họ tư duy , và họ vượt qua … họ không lựa chọn bước đường cuối cùng .  ngay chính bản thân nhân vật Phan kim Liên trong Thủy hử thì cô ấy bị võ tòng giết chết chứ không phải cô ấy tìm đến cái chết .  tuy nhiên diễn biến nội tâm của nhân vật nữ trong vở chèo kinh điển của văn hóa sân khấu Việt Nam là Súy vân lại là một hình tượng sinh động vô cùng tận . Mà nếu diễn viên chèo nào của Việt Nam đóng được vai này một lần đều nên được phong danh hiệu nghệ sĩ nhân dân ! 

Trở lại về vấn đề luân lý . Khi nhân vật Nữ chính là Súy vân được lột tả một cách sinh động và chân thật qua hai giai đoạn giả và thật- những kịch tính cao trào với những cú gào thét cười cợt khiến cho người xem phải buốt ruột và căng tim như phim hành động kinh dị Hollywood. Thì các nhân vật phản diện ngoại biên khác hầu như chúng ta không biết được nội tâm của họ ra sao: kim nham, trần Phương, mụ quán, thậm chí ngay cả những hề chèo đan xen trong vở diễn thể hiện là vai thiện vai bình vôi. Trên bình diện lương tâm chúng ta cũng không nhìn thấy họ có gì đặc biệt và rõ nét.  Vì nội tâm của con người như nho giáo đã nói nó là “nguy -vi -tinh -nhất “. Và khi bi kịch xảy đến thì lương tâm của con người mới thực sự bị kích động. Lương tâm là gì? Có phải nó là một cơ quan sinh học nằm giữa dạ dày và tuyến tụy hay đại tràng hay không?  ông A có lương tâm ông B có lương tâm chị C có lương tâm!!!! Tất cả đều có lương tâm. Nhưng lương tâm luôn luôn câm lặng không nói lên lời.  lương tâm chỉ lên tiếng khi nó bị kích động thực sự!  diễn biến của vở kịch phải kết thúc bằng bi kịch! Nếu không lương tâm sẽ không lên tiếng. 

hồi tôi cấp ba, có một bạn học nữ của tôi đã dành huy hiệu học sinh thanh lịch với một vở kịch độc thoại mà cô ấy đóng.  nhân vật nữ chính là một cô bé bán bánh mì rao.  trong một khung cảnh những năm 90 nghèo đói. Một cô bé bán bánh mì trên đường phố nghèo nàn, với tiếng rao lạc lõng. Và kịch tính xuất hiện khi cô ấy nhìn thấy chính bố của mình đang khoác vai một người đàn bà khác .  một cuộc hôn nhân đổ vỡ và bi kịch tràn đến trong cuộc đời cô bé ?, hay cuộc đời mẹ cô bé ?  hay một gia đình nhỏ đang hạnh phúc bị vỡ tan nát.  lương tâm con người thực sự lúc ấy bị kích động.  không chỉ những đứa trẻ cấp ba như tôi mà bản thân những thầy cô giáo đã trưởng thành cũng phải thừa nhận, sức hấp dẫn và kịch tính thôi thúc vào lương tâm họ.  Và bạn nữ đó đạt danh hiệu học sinh thanh lịch cấp trường và quận Hai bà trưng năm đó. (Tất nhiên chỉ vào thời điểm đó vở kịch ấy mới thực sự sinh động, còn cách này gần 30 năm thì nhận thức con người về hạnh phúc và ly hôn đã khác )

Liệu những bi kịch như Súy vân trong thời hiện đại vẫn còn mãi mãi hay không ? Một câu hỏi mà cánh đàn ông chúng ta phải đặt ra cho chính mình. Rằng khi một xã hội đã phát triển văn minh và hiện đại, người phụ nữ được giải phóng khỏi những ràng buộc cương thường và đạo lý . Họ có thể yêu ai tuy thích . Không cần phải giả vờ .  họ có thể ngủ với ai tùy thích ! Không nhất thiết phải  chung tình với một người ! Và người đàn ông phải chấp nhận tất cả những gì có thể chấp nhận được trong khuôn khổ nhân văn của một quý ông .  thời nay không ít người có thể như vậy . nhưng mà đáng tiếc bản năng cưỡng hiếp của đàn ông , cũng như chế độ đa thê bị hạn chế và bị xem là lạc hậu.  giải phóng cho phụ nữ hóa ra nhấc một cái cùm này ra khỏi cổ họ thì lại cho họ một cáicùm khác!  bi kịch vẫn tiếp tục!  cách giải quyết bi kịch không chỉ ở chỗ lật đổ những thói đạo đức Cương thường giả dối.  những bộc bạch nội tâm sáng tỏ của người phụ nữ, không cần phải đóng giả đóng thật. Và phía người đàn ông cũng không cần phải đóng vai chính nhân quân tử coi trọng danh dự hơn cả mạng sống. Hãy là một con người thật bản năng! 

Nhưng mà hơn hết thế kỷ 20, khi mà thuyết vật chất quyết định Ý thức của Lênin đã ra đời. Vật chất quyết định Ý thức và Ý thức chỉ là phản ánh của vật chất. Chức năng điều hành kinh tế của người đàn ông cũng như người đàn bà phải hoàn toàn cân bằng bằng nhau. Ở đây trong vở chèo Kim Nham thì yếu tố đó lại không được nhắc đến, mà vở chèo chỉ tập trung vào nội Tâm vai nữ chính qua các cung bậc tâm lý khác nhau . 

Tôi lại nhớ đến một vở chèo khác đó là vở “tiên cô hóa hồ.” Tôi đã xem nó từ khi còn bé, không nhớ hết các yếu tố nghệ thuật được lột tả. Nhưng tiên cô tài ba vì tình yêu mà đã nhả Ngọc Quý cho người yêu. Nhưng bất ngờ bị người yêu phản bội. Và hóa thành cáo.  nếu xét về nội tâm nhân vật thì nhân vật tiên cô trong vở chèo này có một điểm gì đó giống như Súy vân- tình yêu- khát khao được yêu thương! Nhưng cái giá phải trả lại là sự phản bội! 

Trong cuộc đời mỗi con người đều phải trải qua tối thiểu một lần bị thất vọng vì cái gì đó, từ những điều nhỏ nhất cho đến những điều cực lớn : thất hứa, thất tình, yêu đơn phương, quên hẹn, vay không trả, trấn lột, lừa đảo, phản bội, nói dối … từ những mối quan hệ cơ bản: vợ chồng , cha mẹ, con cháu, bạn bè, đồng nghiệp , lãnh đạo - nhân viên … lừa lọc lẫn nhau, … chính xác ra với những niềm tin mà chúng ta suy tôn thì chúng ta đều đã chết một phần nào đó cho mỗi một lần bị phản bội.  tuy nhiên có người chết được và có người không chết được. Có người chết một phần, có người chết mất tất cả! Chẳng phải vì thế mà trong những xã hội hậu công nghiệp. Khi sức ép về vật chất và tinh thần dồn nén, và niềm tin hy vọng không còn! Con người ta thường lựa chọn tự sát.  có những người thì tự sát ngay lập tức,  cũng có người để một thời gian lâu sau khi đủ sức chịu đựng đạt đến độ then chốt .  và sự chán ghét trần gian đã đến mức tột đỉnh . Họ mới có thể quyết tâm xuống tay ! Nếu so với những con người còn đang tồn tại thì những người đó dũng cảm biết bao nhiêu. Tiểu thuyết “rừng Na Uy” đã được phóng tác thành phim.  nó cho ta thấy những con người dũng cảm từ bỏ cuộc sống, nhưng cũng có những con người dám đối mặt với cuộc sống bằng những phương thuốc tinh thần đều đặn. Hay họ bản lĩnh hơn những người kia? Không ai chắc! 

Kết lại bài viết này tôi muốn nói rằng bi kịch của Súy vân không phải là bi kịch của một người mà là của tất cả đàn bà trên thế giới, hay của tất cả mọi con người khi không tìm được điểm tựa đích thực .  then chốt vẫn là trong nội tâm của chính nhân vật, là sự tôn sùng tình yêu duy nhất, độc nhất, độc tôn, đến mức cực đoan, còn hơn cả mạng sống . Khi mà họ quay lại những mặt khác họ không thấy đâu là một tia sáng để họ tiếp tục đi tiếp . nhưng con người mà, ai chả mong một kết thúc có hậu?