Khổng Tử bàn về kẻ Sĩ

Cụ Nghè Nguyễn Văn Lý          Cụ Cử Nguyễn Sĩ Đức                  Họa sư Nam Sơn

                                              (- Tranh Nam Sơn)

 Định nghĩa về Kẻ Sĩ. Các sách: Đại Đái Lễ Ký, chương Ai Công vấn ngũ nghĩa大戴禮記·哀公問五義, Tuân tử chương Ai công荀子·哀公, Khổng tử gia ngữ chương Ngũ nghi giải孔子家語·五儀解 có chép việc Ai công hỏi Khổng tử về Kẻ sĩ, Khổng tử đáp:

孔子對曰：“所謂士者，雖不能盡道術，必有率也；雖不能遍美善，必有處也。是故知不務多，務審其所知；言不務多，務審其所謂；行不務多，務審其所由。故知既已知之矣，言既已謂之矣，行既已由之矣，則若性命肌膚之不可易也。故富貴不足以益也，卑賤不足以損也：如此則可謂士矣。”/Cái để gọi là Kẻ sĩ ý, tuy đạo thuật không thể tận cùng hết nhưng cũng cứ noi theo đạo thuật; Tuy cái đẹp không thể lan khắp hết, nhưng cũng có chỗ để tỏ cái đẹp. Vậy nên sự hiểu biết không cần phải nhiều, mà phải xét kĩ cái mình biết; Lời nói không cần nhiều, mà phải xét kĩ cái điều mình nói; Làm không cần nhiều, mà phải xét kĩ cái nguyên do để mà làm. Thế là biết cái mình đã biết, nói cái mình đã tường, làm cái gì cũng có nguyên do để mà làm. Như thế thì là biết được tính mệnh tóc da là cái không thể thay đổi được. Vậy nên giàu có cũng không thêm lên được, nghèo hèn cũng không mất đi được, như thế gọi là Kẻ sĩ đấy.